Koen Van Synghel-Een huis zonder handicap

Huis aan de Voorne. Architect: Dirk Somers

Wat is wonen? Volgens de etymologie is venus in het spel, Latijn voor genot en liefde. Genot is ongetwijfeld de beste sleutel tot alle dingen des levens, en dus ook tot architectuur. Maar in het geval van het bijzondere huis voor beschermd wonen in Zoersel, staat genot voor gemeenschapsleven, ruimte, licht en privacy.

Het huis aan de Voorne maakt deel uit van Monnikenheide, een dienstencentrum voor mentaal gehandicapten. Acht mensen wonen er relatief zelfstandig, maar toch samen. De keuken en de eetkamer staan centraal. Je kan zelfs, zoals het Vlaamse levensgevoel het wil, langs de achterdeur naar binnen. Maar tegelijk vertoont het huis een strakke ordening van acht kamers rond een drie verdiepingen hoge traphal.

Over het huis hangt een aangename normaliteit. Het volkse wonen rond de keukentafel gaat naadloos over in de met licht overgoten traphal met de statige grandeur van een burgerwoning. Tegelijk krijgt de normaliteit een draai. Zo is de schaal van huis, als poort naar het dorp, een tikkeltje overmaats, en staat het dak als een onbesuisde hoed er wat schots bovenop. Maar ook in het interieur merk je aan details dat de architecten de kunst van de ironie beheersen. Zo is het patroon van de vloertegels een knipoog naar het geblokte, rood-witte patroon van een keukengordijn. Bovenal creëerden de architecten van Huiswerk hier een liefdevolle plek voor een kwetsbare ,,familie''.

Milde ironie typeert de realisaties van Huiswerk, het bureau dat architect Dirk Somers samen met Erik Wieërs oprichtte. Dat gebeurde nadat Somers in 2000 als pas afgestudeerde architect werd opgemerkt met zijn werk voor de Meesterproef van de Vlaamse Bouwmeester. Via Wivina Demeester kreeg hij de opdracht voor het ontwerpen van een huis voor beschermd wonen.

Als drijvende kracht achter het dienstencentrum Monnikenheide heeft Demeester al een kleine Akropolis van de hedendaagse architectuur laten bouwen in de bossen. Met Somers als architect zette ze de stap om de gehandicaptenzorg in het hart van het dorp Zoersel te integreren.

In dit huis ontwikkelden Dirk Somers en Erik Wieërs hun ideeën over ,,transbanaliteit''. Zij staan een architectuur voor waarin zowel het kunsthistorisch unieke als het toevallig gebruikelijke relevant zijn voor het bouwen. Zij sluiten het alledaagse binnen het hedendaagse in.

En dat is precies wat dit doodgewone huis in Zoersel zo bijzonder maakt. In zijn wonen is het banaal, maar door het feit dat hier mensen wonen die bescherming behoeven, wordt dit wonen bijzonder en zelfs een opmerkelijke spiegel voor wat we als normaal wonen beschouwen. Want de mooie balans die dit huis bereikt tussen collectief en individueel wonen, is bijna een model voor nieuwe hedendaagse woonvormen tussen studenten, bejaarden, daklozen, asielzoekers of exotische ,,extended families''.

Buitengewoon is dat dit huis, aan de rand van de dorpskern, het wonen verdicht. Het doet de morfologie van het dorpshuis als een feniks uit zijn as herrijzen en blaast daardoor de historische identiteit van het dorp nieuw leven in.

Het is bekend, vertrekken vanuit een handicap is vaak het geheim van de winnaar. Met dit ,,abnormaal normale'' huis lijken Somers & Wieërs als architecten perfect het leidmotief te belichamen van de roman De Tijgerkat van Lampedusa: ,,Als we willen dat alles blijft zoals het is, moet alles anders worden.'' Deze paradoxale lijfspreuk van Tancredi legt de vinger in de wonde van de modale Vlaming, die zijn dorp beschermd wil zien à la Ernest Claes maar ondertussen zich op zijn verkaveling terugtrekt in woonhuizen die uit hun voegen barsten van gadgets van de moderne consumptiemaatschappij.

De architecten van Huiswerk hebben met het huis aan de Voorne het wonen voor acht mensen helemaal veranderd, opdat het wonen in het dorp hetzelfde zou kunnen blijven. Het is een overtuigende proeve van dorpskernverdichting, helemaal in de geest van het al te vaak uitgeholde Structuurplan Vlaanderen.

Huis voor beschermd wonen aan de Voorne in Zoersel: het alledaagse in het hedendaagse. 

© 2003 Vlaamse Uitgeversmaatschappij n.v.